قوانین بیمه تأمین اجتماعی

توصیه می کنیم قبل از اینکه به عنوان کارفرما بخواهید کسی را استخدام کنید، از وظایف خود آگاه شوید؛ تمامی کارفرمایان موظف به پرداخت حق بیمه کارگران خود هستند حتی اگر کارگر طی توافق نامه ای کتبا رضایت خود را از عدم دریافت بیمه اعلام کند و یا به جای حق بیمه وجه نقد دریافت کند، این توافق نامه اعتباری ندارد و متعاقبا کارفرما بابت عدم پرداخت حق بیمه جریمه خواهد شد.

بیمه شده شخصی است که مشمول مقررات تامین اجتماعی بوده و با پرداخت مبالغی به عنوان حق بیمه، حق استفاده از مزایای مقرر در این قانون را خواهد داشت. از مهم ترین مزایای بیمه تامین اجتماعی دریافت مرخصی های استحقاقی و استعلاجی، دریافت خدمات درمانی برای بیمه شده و خانواده وی، مزایای بازنشستگی برای بیمه شده و مستمری برای خانواده است که در این مقاله به تفصیل به مزایای ذکر شده می پردازیم.

حق بیمه و سهم کارگر و کارفرما

طبق تبصره ماده 28 قانون تامین اجتماعی، حق بیمه پرداختی کارگران معادل 30 درصد از مزد یا حقوق (شامل حقوق پایه و کمک هزینه اقلام مصرفی) بیمه شده است که 23 درصد آن را کارفرما می پردازد و 7 درصد آن به عنوان حق بیمه، از دریافتی کارگر کسر می شود.

بر اساس ماده 30 این قانون، کارفرمایان موظف اند حق بیمه مقرر سهم کارگر را از حقوق وی کسر کرده و به اضافه سهم خود به سازمان پرداخت کنند.

ماده 32 قانون تامین اجتماعی در مورد حق بیمه کارگران کارمزدی است و بر طبق آن بیمه شدگانی که کارمزد دریافت می کنند، حق بیمه با احتساب درآمد ماهانه آنها محاسبه و دریافت می شود، حق بیمه پرداختی در هیچ موردی نباید از حق بیمه ای که به حداقل مزد کارگر تعلق می گیرد کمتر باشد. همینطور طبق ماده 33، کارآموزان نیز مستحق دریافت حق بیمه هستند و اگر دستمزد آنها کمتر از حداقل دستمزد تعیین شده توسط شورای عالی کار باشد، بیمه پرداختی همچنان معادل 30 درصد از حداقل حقوق و مزایای کارگری بوده و پرداخت مابه التفاوت آن بر عهده کارفرما است.

مرخصی استحقاقی و استعلاجی 

مرخصی استحقاقی به مرخصی اطلاق می شود که قانون کار به عنوان حق کارگر شناخته و مشمول دریافت حقوق می شود؛ با توجه به ماده 64 قانون کار، مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. برای کارهای کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می شود. البته ماده 66 قانون کار به این مسئله اشاره دارد که کارگر نمی تواد بیشتر از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند و در واقع کارگران را به استفاده از مرخصی استحقاقی تشویق می نماید.

مرخصی استعلاجی که از نامش پیداست بنا بر تشخیص سازمان بیمه تامین اجتماعی به کارگر تعلق می گیرد و طبق آن بیمه شده در صورت بیماری یا سانحه ناشی از کار یا غیر از آن، می تواند مرخصی استعلاجی بگیرد و در ایام مرخصی استعلاجی، مستحق دریافت دستمزد ایام بیماری خواهد بود. پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری، طبق ضوابط بر عهده سازمان تامین اجتماعی است و مدت مرخصی استعلاجی، جز سوابق بیمه فرد منظور می شود. با این حال با استناد به ماده 66 قانون تامین اجتماعی، در صورتیکه ثابت شود وقوع حادثه مستقیما ناشی از عدم رعایت مقررات حفاظت فنی بوده و یا بروز بیماری ناشی از عدم رعایت مقررات بهداشتی و احتیاط لازم از طرف کارفرما یا نمایندگان او باشد، سازمان هزینه های مربوط به معالجه و غرامات و مستمری ها و ... را پرداخته و طبق ماده 50 قانون تامین اجتماعی، این مبلغ را از کارفرما مطالبه و وصول خواهد نمود.

مرخصی استعلاجی تحت هر شرایطی باید به تایید پزشکان معتمد سازمان تامین اجتماعی برسد، طی مدت مرخصی استعلاجی، افراد تحت تفکل بیمه شده، مطابق قانون از خدمات بهداشتی و درمانی برخوردار خواهند بود. بر اساس بند 1 ماده 62 قانون تامین اجتماعی، غرامت و دستمزد در مرخصی های استعلاجی ناشی از حادثه یا بیماری حرفه ای از نخستین روز مرخصی قابل محاسبه و پرداخت است.

علاوه بر مرخصی های استحقاقی و استعلاجی، با استناد به ماده 73 قانون کار، کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداری از سه روز مرخصی با مزد را دارند: 1. ازدواج دائم  2. فوت همسر، پدر و مادر یا فرزندان.

بیشتر بدانید: قوانین کار و حقوق و دستمزد

خدمات درمانی بیمه شدگان

در مورد خدمات درمانی، در ماده 54 قانون تامین اجتماعی توضیح داده شده است: بیمه شدگان و خانواده آنها از زمانی که مشمول مقررات این قانون قرار می گیرند، در صورت مصدوم شدن بر اثر حوادث یا ابتلا به بیماری می توانند از خدمات پزشکی استفاده کنند. خدمات پزشکی شامل کلیه اقدامات درمانی سرپایی، بیمارستانی، تحویل داروهای لازم و انجام آزمایشات تشخیص طبی می باشد.

 اما چه کسانی می توانند از این خدمات استفاده کنند؟ دراین مورد ماده 58 به وضوح توضیح داده:

1.  همسر بیمه شده

2.  شوهر بیمه شده در صورتی که معاش او توسط بیمه شده زن تامین می شود مشروط بر اینکه سن او از شصت سال بیشتر باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی از کار افتاده باشد.

3.  فرزندان بیمه شده که دارای یکی از شرایط زیر باشند:

کمتر از 18 سال تمام داشته باشند و در مورد فرزندان دختر به شرط نداشتن شوهر تا بیست سالگی و یا اشتغال به تحصیل طبق گواهی یکی از موسسات رسمی آموزشی.

دارای بیماری با نقص عضو بوده و طبق گواهی سازمان قادر به کار نباشند.

4.  پدر و مادر تحت تکفل بیمه شده با این شرط که سن پدر از شصت سال و سن مادر از 55 سال بیشتر باشد و یا اینکه از کار افتاده باشند و از سازمان تامین اجتماعی مستمری دریافت نکنند. تشخیص از کار افتادگی بر عهده کمیسیون های پزشکی سازمان است.

مزایا و شرایط بازنشستگی بیمه شدگان

بر اساس ماده 76 مشمولین قانون تامین اجتماعی در دو صورت حق استفاده از مستمری بازنشستگی را خواهند داشت:

1.  حداقل 10 سال حق بیمه مقرر را تا قبل از تاریخ بازنشستگی پرداخته باشند.

2.  سن بیمه شدگان مرد به شصت سال تمام و سن بیمه شدگان زن به پنجاه و پنج سال تمام رسیده باشد.

3.  برای خدمتگزارانی که دوره خدمت 30 ساله به پایان رسیده باشد و حق بیمه مدت مزبور به سازمان پرداخت شده باشد البته لازمه آن داشتن 50 سال تمام برای مردان و 45 سال سن برای زنان است.

بر اساس قوانین بازنشستگی دستگاه ها، سازمان ها و شرکت های دولتی و عمومی غیر دولتی تابع صندوق های بازنشستگی کشوری یا تامین اجتماعی موظف هستند با درخواست بازنشستگی بانوان شاغل که دارای حداقل 20 سال سابقه خدمت هستند، بدون محدودیت سنی موافقت کنند. میزان محاسبه حقوق آنها بر اساس تعداد سال های کارکرد و پرداخت حق بیمه شان خواهد بود. لازمه اجرای آن داشتن 42 سال تمام سن است.

با استناد به ماده 77 قانون تامین اجتماعی، میزان مستمری بازنشستگی عبارتست از یک سی ام متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضربدر سنوات حق بیمه، مشروط بر آنکه از 30/35 متوسط مزد تجاوز ننماید.

متوسط مزد یا حقوق برای محاسبه مستمری بازنشستگی عبارتست از مجموع مزد یا حقوق بیمه شده که بر اساس آن حق بیمه پرداخت گردیده، ظرف دو سال آخر پرداخت حق بیمه تقسیم بر 24.

بیشتر بدانید: شرایط و مزایای بازنشستگی

قانون بیمه بیکاری

به تمامی مشمولین بیمه شده قانون کار، مزایای بیمه بیکاری تعلق می گیرد. از نظر سازمان تامین اجتماعی، بیمه بیکاری به افرادی تعلق می گیرد که بدون میل و اراده شخصی بیکار شده یا از کار اخراج شده اند و در عین حال از نظر جسمانی آمادگی به کار دارند. پس افراد بازنشسته و از کار افتادگان جایگاهی در زمره بیکاران مشمول بیمه بیکاری نخواهند داشت.

بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ و ... بیکار می شوند می توانند با معرفی نامه کتبی واحد کار و امور اجتماعی محل از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند.

حق بیمه پرداختی برای بیمه بیکاری معادل 3% از مزد بیمه شده و در واقع یک دهم نرخ بیمه تامین اجتماعی است که پرداخت آن بر عهده کارفرما می باشد.

و اما چه افرادی مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری می شوند؟

1.     بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل 6 ماه سابقه بیمه را داشته باشد.

2.     بیمه شده مکلف است ظرف 30 روز از تاریخ بیکاری با اعلام مراتب بیکاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد.

3.     یکی از مهم ترین مزایای بیمه بیکاری این است که مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری در سابقه پرداخت حق بیمه، بیمه شده از نظر بازنشستگی، از کار افتادگی و فوت محسوب خواهد شد.

4.     جمع مدت زمان دریافت مقرری مزایای بیمه بیکاری برای افراد مجرد حداکثر 36 ماه و برای متاهلین حداکثر 50 ماه می باشد.

5.     میزان مقرری روزانه بیمه بیکاری معادل 55 درصد متوسط حقوق روزانه کارگر می باشد.

6.     مجموع دریافتی بیمه بیکاری نباید از حداقل دستمزد کمتر و از 80 درصد متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.

7.     مقرری بیمه بیکاری مانند سایر مستمری های تامین اجتماعی از پرداخت هرگونه مالیات معاف است. 

منبع: قوانین تامین اجتماعی